آشنایی با برخی اصطلاحات رایج در صنعت مکانیک خودرو ( بخش اول )

در برخی از مطالب و مقالات، از اصطلاحات علمی و یا عامیانهای صحبت میشود که برای برخی از ما ناشناخته و جدید هستند. اما نکته جالب در خصوص این اصطلاحات، فراگیر بودن و همگانی بودن آنهاست، چرا که ریشه در یک واقعه و یا حالتی خاص درون خودرو دارند. از آن جایی که این موارد برای برخی از ما ناشناخته و یا غیر دقیق هستند، در این مطلب اشارهای به آنها داریم تا از این به بعد با شنیدن و خواندن آنها، وضعیت دقیقتری از صنعت مکانیک خودرو در نظر ما آشکار شود.
یاتاقان زدن
یاتاقانها درون قسمتهایی از موتور خودرو که قرار است یک شافت درون یک تکیهگاه قرار بگیرد و بچرخد، استفاده میشوند. اما مهمترین و آسیبپذیرترین یاتاقان، یاتاقانهایی هستند که در پایین موتور قرار دارند و میل لنگ درون آنها ثابت شده و میچرخد. با نرسیدن روغن به اندازه مناسب و کافی به آنها، به علت سرعت بالای دروان میل لنگ، تماس فلز با فلز بین میل لنگ و یاتاقان اتفاق میافتد و باعث سرخ شدن، خش افتادن و خرابی این قطعه میشود.
این اتفاق باعث میشود تا روغنکاری در این محل به خوبی صورت نگیرد و به همین خاطر ایجاد سر و صدای زیادی کند. صدای یاتاقان زده شده، بلند است و به خوبی شنیده میشود. همچنین اصطلاح سایه انداختن یاتاقان نیز به معنی آسیب کم به این قطعه است. یاتاقانها معمولا از آلیاژ های مس ساخته میشوند تا نرمتر باشند و قبل از آسیب دیدن به میل لنگ، خراب شوند. چرا که قیمت کمتری از میل لنگ دارند و به همین خاطر یک قربانی محسوب میشوند.
شاتون زدن
شاتون زدن و یا اصطلاح کوچه و بازاری آن که به دست در آوردن موتور معروف است، از پرهزینهترین معایبی است که درون موتور خودرو رخ میدهد. در این حالت، شاتون از قسمت دسته خود میشکند و چون در این زمان، جهت حرکتی ثابتی ندارد با برخورد به بدنه موتور آن را شکسته و در بلوک موتور یک سوراخ بزرگ ایجاد میکند. از مهمترین دلایل بروز این عیب، یاتاقان زدن موتور است. با یاتاقان زدن و اصرار بر حرکت در این حالت، به خاطر اصطکاک ایجاد شده در بین محل چرخش شاتون روی میل لنگ که با یاتاقانها پوشش داده میشود، حرکت به درستی انجام نشده و باعث میشود تا شاتون از دسته شکسته و سر آزاد آن به بدنه موتور برخورد کند. ضمن این که شاتون زدن میتواند به خاطر حرکت طولانی مدت در دورهای بالای موتور و حتی خنک شدن ناگهانی موتور از زیر آن، مانند حرکت درون آب نیز باشد. با شاتون زدن حتی ممکن است درون سیلندر، پیستونها و حتی میل لنگ نیز دچار مشکل شوند. شاتون زدن میتواند بدون شکستن شاتون و با کج شدن دسته آن همراه باشد.
کمپرس داشتن
این اصطلاح در صنعت مکانیک خودرو کاملا به وضعیت سلامت رینگ و پیستون و سرسیلندر و حتی سیلندر موتور بر میگردد و در سه معنی کاملا متضاد بهکار می رود. با این حال در زمان استفاده، به خوبی معلوم میشود که منظور از کمپرس داشتن به چه معناست. گاهی ضعیف شدن رینگ و پیستون و یا ترکیدگی داخل سیلندر، باعث میشود تا انرژی حاصل از احتراق درون سیلندر از رینگها عبور کرده و به سمت پایین کارتل روغن حرکت کند. در این حالت با باز کردن درب روغن و یا برداشتن شیلنگها و مجاری روغن در زمان گرم بودن پیشرانه، میزان غلظت بخار روغن خارج شده بیش از حد خواهد بود که نشان از حالت گفته شده دارد. در این زمان گفته میشود که موتور کمپرس رد میکند.
حالت دیگری که باز هم با عبارت کمپرس داشتن بیان میشود، به معنی جذب و جفت بودن رینگ، پیستون و بلوک سیلندر است که در واقع بیانگر یک حالت خوب و سالم بودن این بخشهاست که باز هم گفته میشود موتور کمپرس خوبی دارد. سومین حالت داشتن کمپرس، ناشی از عبور فشار ایجاد شده درون سیلندر و محفظه احتراق به سمت سیستم خنککاری است که به خاطر ضعف در سرسیلندر اتفاق میافتد و گفته می شود که موتور درون رادیاتور و سیستم خنککاری، کمپرس دارد.