نگاهی به عملکرد گیربکس در خودروهای سنگین

یکی از مهمترین بخشهایی که باعث میشود خودروهای سنگین بتوانند بار سنگینی را جابهجا کنند، گیربکس است که با تغییر در گشتاور دریافتی از موتور به کمک نسبت دندههای موجود در آن، گشتاوری بسیار بالاتر به دیفرانسیل ارسال میکند. در واقع گشتاور در گیربکس و دیفرانسیل تغییر میکند چراک ه دور موتور نیز در این دو بخش تغییر میکند. جعبه دنده یا همان گیربکس در واقع بخشی است که دور موتور خودرو در آن تغییر کرده و گشتاور تولیدی موتور که رابطه مستقیمی با دور موتور دارد، با افزایش یا کاهش که بسته به دنده انتخابی خواهد بود، به سر چرخها منتقل می شود.
در خودروهای سنگین به واسطه حمل آسانتر بارها، دندههای بیشتری استفاده میشود تا راننده بتواند با انتخاب بیشتری که دارد و با وجود دندههای سنگینتر و یا سبکتر، کشش اولیه و کشش ثانویه را به خوبی تامین کند و در زمان لازم سرعت حرکت مناسبی را ایجاد نماید. در این گونه مواقع حتی در خودروهای میان وزن و سنگین وزن از دو و یا حتی 4 دنده عقب و یا دندههای فوق سنگین موسوم به کرال نیز استفاده میشود تا حرکت خودرو با بار در سربالاییهای شدید و یا وقتی که نیاز به حرکت با سرعتهای کم است به خوبی انجام شود. اما اگر قرار باشد تمام دندهها در یک ردیف چیده شوند، گیربکس بزرگ و جاگیر میشود. پس برای دوری از این مشکل از نیم دندهها استفاده خواهد شد و هم چنین وقتی دندهها تعداد زیادی داشته باشند، نصف دند ها اصطلاحا در یک طبقه دیگر قرار میگیرند که در این صورت دسترسی به نیم دندهها برای سبک و سنگین کردن و همچنین تغییر طبقه برای رفتن به سری بعدی دندهها، به کمک دکمههای روی دسته دنده انجام میشود.
برای استفاده از نیم دندهها که به آن سبک سنگین کردن هم گفته میشود و یا تغییر در طبقه و رفتن به سری بعدی دندهها باید حین زمان تغییر دنده، کلاچگیری کرد. این کار در کامیونهای با دنده اتوماتیک، به صورت خودکار انجام میشود و دخالت راننده را نمیخواهد. اما وقتی گفته میشود که یک خودرو سنگین دارای 16+2+2 دنده است، این موضوع چه معنی میدهد؟
وقتی گفته میشود که یک کشنده دارای جعبه دنده 2+2+16 سرعته است، به این معنی خواهد بود که دارای 4 محل برای دندههای رو به جلو است که با استفاده از دکمه Range Switch میتوان به 4 دنده دیگر نیز دسترسی پیدا کرد. مجموع این دندهها به 8 دنده میرسد که با کمک نیم دنده و دو برابر شدن تعداد دندهها، در مجموع 16 دنده خواهیم داشت. ضمن اینکه نیم دنده برای سبک و سنگین کردن دنده عقب نیز استفاده میشود که جعبه دنده دارای دو دنده عقب خواهد شد. همچنین چون ممکن است جعبه دنده دارای دنده کرال نیز باشد، به این شکل دارای دو دنده فوق سنگین یا کرال نیز خواهد شد.
وجود تعداد دندههای بیشتر به معنی حرکت راحتتر، کشش بهتر، حرکت نرمتر و مصرف سوخت و استهلاک پایینتر است و به همین علت امروزه سعی میشود تا گیربکس خودروهای سنگین همچون سواریها دارای تعداد دندههای بیشتری باشد.