بررسی کارکرد رادیاتور به زبان ساده

در این مطلب سعی خواهیم کرد تا به شکل ساده بررسی فنی رادیاتور را داشته باشیم تا اطلاعات فنی شما را در مورد این قطعه حساس خودرو به چالش بکشیم. همراه ما باشید.

پیش گفتار

موتورهای خودروهای اولیه با هوا خنک می‌شد. بعدها با پیشرفت فناوری و بالا رفتن حجم موتورها و طی مسافت‌های زیاد، هوای خنک دیگر برای سرد کردن موتور جوابگو نبود و از طرفی هم گرمای بیش از اندازه ایجاد شده، با تغییر حالت و تغییر وضعیت قطعات موتور، منجر به از کار افتادن و یا همان اصطلاحا سوختن موتور می‌شد!
شاید برای شما هم جالب باشد که یکی از دلایل شکست ارتش آلمان نازی به رهبری هیتلر در جنگ سیبری روسیه، وجود آب در رادیاتور خودروهای نظامی آن زمان بود که به دلیل یخ‌زدگی موتورها، ارتش آلمان زمین گیر شد و کمی بعد به دستور هیتلر موتورهای فولکس طراحی و ساخته شد، اما فرصت برای آلمانی‌ها دیگر دیر شده بود.

در کنار همه نوآوری‌های اتومبیل برای تامین دمای مناسب جهت استفاده از نهایت راندمان پیشرانه خودرو، محفظه‌ای مستطیل شکل با شبکه‌های خطی افقی و عمودی از جنس برنج و مس تعبیه شد که آب خنک را به جداره سیلندر رسانده تا دمای ۲۰۰۰ درجه سانتی گراد را به ۲۳۰ در جه برساند و از آسیب دیدن اجزای موتور جلوگیری کند.

نحوه کار رادیاتور

بیاید با هم ابتدا مسیری را که آب، درون منافذ پوسته سیلندر و رادیاتور طی می‌کند را دنبال کنیم. همیشه در قسمت پایین رادیاتور، آب خنک و در بالای آن آب گرم (برگشت داده شده از موتور) وجود دارد، لذا برای رساندن آب جهت خنک کردن قطعات موتور از شیلنگ پایین رادیاتور، آب به‌وسیله مکش حاصل از واترپمپ وارد کانال‌های بلوک اصلی موتور شده و پس از گردش در اطراف سیلندرها و خنک کردن آن‌ها، در حالی که خود آب مقداری گرم شده از طریق کانال‌های سیلندر به یکی از گرم‌ترین نقطه موتور که سر سیلندرها است، هدایت و پس از عبور از اطراف سوپاپ‌ها و کاسه احتراق و خنک نمودن آن‌ها از طریق ترموستات و لوله‌های بالا جهت خنک شدن مجدد وارد رادیاتور می‌گردد.

با این حساب، کار رادیاتور خنک کردن آب برگشتی از موتور به کمک پروانه‌هایی است که در پشت آن یا فن‌هایی که روی آن قرار گرفته‌اند و با این عملیات مانند قلب انسان که خون بدون اکسیژن را با اکسیژن دار عوض می‌کند، رادیاتور هم آب داغی که از موتور می‌آید را سرد کرده و دوباره به همان سمت با کمک واترپمپ می‌فرستد.

خرابی‌های شایع در رادیاتور

اگر از تصادفات خودرویی که مخصوصا اگر از ناحیه جلو باشد، موجب مچاله شدن رادیاتور می‌شود و راهی محل بازیافت می‌شود بگذریم؛ پوسیدگی و گرفتگی شبکه‌های رادیاتور از شایع‌ترین خرابی‌های این قطعه مهم در خودرو است.
عواملی مانند استفاده از آب‌های دارای املاح زیاد مانند نمک که قاتل بزرگ فلز است و عدم استفاده از ضدیخ از علل اصلی پوسیدگی و سوراخ شدن رادیاتور به شمار می‌آیند. البته عدم هواگیری در خودروهای امروزی نیز باعث کاهش فشار آب می‌شود و در نهایت موتور، آب و روغن مخلوط کرده و واشر سر سیلندر نیم‌سوز می‌شود و سپس رادیاتور یا سوراخ شده و یا می‌ترکد.
این پوسیدگی‌ها اگر جزئی باشند، با جوش‌های قلع و آلومینیوم گرفته می‌شوند و با پر کردن هوا درون آن و غرق کردن درون تشت آب بزرگی نشتی آن تست می‌شود؛ اما اگر هم عمر رادیاتور بالا باشد و یا سوراخ‌ها به حدی باشند که هزینه جوشکاری بیشتر از تعویض آن باشد، با تشخیص تعمیرکار، رادیاتور باید تعویض گردد.

رتبه دوم شایع‌ترین خرابی‌های رادیاتور متعلق است به مخازن پلاستیکی! این مخازن چون اغلب از پلاستیک‌های نامرغوب بازیافت می‌شوند و اکثرا هم چینی هستند، دارای کیفیت لازم برای استفاده طولانی مدت نیستند و اغلب یا ترک می‌خورند و یا نشتی دارند. این قطعه از رادایاتور دیگر مانند فلز نیست که آن را جوش داد و آب بندی کرد، این قطعه در صورت نشتی باید فورا عوض شود که با توجه به انواع خودروها، قیمتی بین 10 تا 50 هزار تومان دارد.

در صورت نادیده گرفتن خرابی رادیاتور برای خودرو چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر خرابی رادیاتور و سیستم خنک کاری موتور به هر علتی نادیده گرفته شود، اولین اتفاقی که می‌افتد این است که دمای بالای موتور مشکلاتی از جمله تغییر حالت در قطعات آن و هم چنین عدم روان کاری مناسب را منجر خواهد شد. روغن آن کارایی لازم را ندارد و باعث می‌شود لجن و رسوب در کارتل و مجاری روغن کاری تشکیل شود.
با افزایش دما، ترکیب سوخت و هوا در محفظه احتراق و منیفولد اصطکاک مکانیکی افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه از قدرت موتور کاسته می‌شود، همچنین ممکن است سوپاپ و شمع آن‌قدر گرم شوند که جرقه زودتر اتفاق بیفتد و اگر این روند طولانی مدت اتفاق بیفتد، خسارات سنگینی را به خودرو وارد می‌کند. پیستون و واشرها هم در امان نخواهند بود، پیستون هم چون از جنس آلومینیوم است، تغییر حالت داده و واشرها هم می‌سوزند که موجب مخلوط شدن آب و روغن می‌شود و ادامه ماجرا که در نهایت با یاتاقان زدن و خرابی میل لنگ هزینه سنگینی را بر دوش شما می گذراد!

همه این اتفاقات در صورت رسیدن گرمای بیش از اندازه به موتور اتفاق می‌افتد ولی اگر سرمای بیش از اندازه به موتور برسد چه می‌شود؟ افزایش خنک کاری باعث کاهش راندمان حرارتی می‌شود و تبخیر سوخت را از میزان استاندارد خارج می‌کند و موجب بالا رفتن گرانروی و عدم روغن کاری مناسب در بعضی از قسمت‌های موتور می‌شود و به طور کلی باعث مصرف سوخت بیشتر و کاهش طول عمر قطعات می‌شود.

در زمان جوش آوردن موتور چه کنیم؟

بعد از حفظ خونسردی اولین کاری که در هنگام جوش آوردن خودرو نباید انجام داد خاموش کردن ماشین است. اگر کولر خودرو روشن است آن را خاموش کنید. در صورت جوش بودن آب رادیاتور و بالا آمدن بخار آب، به هیچ وجه درب رادیاتور را باز نکنید چون امکان دارد آب به صورت شما پاشیده شود و یا با احتیاط کامل می‌توانید با استفاده از دستمال پارچه‌ای بزرگ، درب رادیاتور را کامل برداشته تا کم کم آب جوش و بخار آن خارج شده و بتوان کمبود آب درون سیستم خنک کاری را سریعا با آب جبران کرد.

در صورت سالم بودن تسمه پروانه و فن برقی اجازه دهید تا موتور خلاص کار کند، این کار باعث خنک شدن رادیاتور می‌شود. اگر شبکه‌ای از رادیاتور سوراخ بود و در جاده بودید، باید آن سوراخ را با ماده‌ای چسبناک، مانند چسب دوقلو و یا آدامس پر و آب کم شده را به رادیاتور اضافه کنید. البته از مخلوط آب و زرد چوبه غافل نشوید چرا که ترکیب این ماده مخلوطی را به وجود می‌آورد که تمامی سوراخ‌های ریز را می‌بندد و تا رسیدن به یک مکانیک از وارد آمدن آسیب‌های جدی به خودرو جلوگیری می‌کند.

قدری روی رادیاتور آب بریزید. دقت کنید که روی پوسته موتور نریزد چرا که موجب ایجاد ترک و تابیدگی سر سیلندر می‌شود و تقریبا 200 متر حرکت کنید تا رادیاتور خنک شود. پس از خنک شدن رادیاتور، خود را به اولین رادیاتور ساز برسانید. هم چنین از علت‌های جوش آوردن می‌توان به نشتی سیستم خنک کننده و لوله‌های آب، خرابی واتر پمپ، معیوب بودن ترموستات، پارگی تسمه پروانه یا تنظیم نبودن آن و حرکت با دنده مرده و فشار آوردن به موتور اشاره کرد.

کلام آخر: ضدیخ تنها موثرترین درمان رادیاتور

هیچ گاه فراموش نکنید ضدیخ تنها برای یخ نزدن آب نیست، بلکه نقطه جوش آب را نیز بالا می‌برد و ضد جوش نیز هست. پس ترکیب نسبت 1 لیتر ضدیخ با 2 لیتر آب بدون املاح برای هر چهار فصل الزامی است؛ اما کار اصلی این ماده سیال سبز رنگ جلوگیری از یخ زدن و ترکیدن موتور در فصل سرماست و هم چنین این ماده خاصیت ضد زنگ هم دارد و باعث تمیز شدن رسوب‌ها می‌شود، به همین دلیل است که خیلی از مواقع در خودروهای فاقد ضد یخ با اضافه کردن ضد یخ رسوب‌های مجاری پاک شده و نشتی‌های آن مشخص می‌شود؛ که یک محافظ عالی برای رادیاتور و منافذ عبوری آب درون جداره سیلندر است. ضدیخ را حتما از شرکت‌هایی با نشان استاندارد خریداری کنید و از دور ریختن این ماده به شدت سمی به فضای آزاد پرهیز کنید.